Leren van de blijf- en vertrekmotieven vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië

DEN HAAG – Sinds de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 zijn veel mensen uit Oekraïne gevlucht, onder meer naar Nederland. Voor de periode dat zij in Nederland zijn, brengt dat een opdracht met zich mee voor de Nederlandse overheid. Op de korte termijn dienen zij te worden opgevangen. Op de lange termijn ligt er een taak voor de overheid om hen die in Nederland willen (en mogen) 2 blijven, te ondersteunen bij hun integratie in de Nederlandse samenleving.

Op de foto: vluchtelingen op de vlucht voor de oorlog in Kosovo (Foto aangeleverd)

Voor mensen die niet in Nederland willen blijven, ligt er een taak voor de overheid om terugkeer naar Oekraïne of vertrek naar elders in de wereld te faciliteren. Om dit goed te kunnen doen, kan het nuttig zijn om te leren uit het verleden. In de jaren negentig van de vorige eeuw kwamen er grote groepen mensen naar Nederland die op de vlucht waren voor het oorlogsgeweld in voormalig Joegoslavië.

Dit onderzoek komt voort uit de wens van het Ministerie van Justitie en Veiligheid om meer inzicht te krijgen in de overwegingen die mensen maakten om in Nederland te blijven of vrijwillig weer te vertrekken nadat zij naar Nederland vluchtten voor het oorlogsgeweld in voormalig Joegoslavië. Het gaat daarbij dus niet zozeer om hun overwegingen om naar Nederland te komen, maar om hun overwegingen en motieven om in Nederland te blijven of (op termijn) te vertrekken.

De achterliggende gedachte is dat hieruit lessen te trekken zijn, die de Nederlandse overheid kan helpen anticiperen op wat mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht en die momenteel in Nederland verblijven, mogelijk gaan doen als de situatie in hun thuisland stabiliseert. Naast het verwerven van inzicht in de overwegingen die mensen uit voormalig Joegoslavië in de tijd daarna maakten om te blijven of te vertrekken, is het leren van de situatie uit de jaren negentig voor de toekomst dus eveneens een doel van dit onderzoek.

Dit onderzoek is door EMMA uitgevoerd in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC), het onafhankelijk kennisinstituut dat valt onder het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Uit de interviews met mensen die zijn gevlucht uit Joegoslavië, maar ook uit literatuuronderzoek en de media-analyse bleek dat er een wens kan zijn om te vertrekken – veelal terug te keren naar het herkomstland – maar dat dit tegelijkertijd om verschillende redenen op dat moment niet kan en mensen dus blijven. Waar mensen in de eerste jaren in Nederland nog dachten op termijn terug te gaan, veranderde dit voor sommigen mettertijd, bijvoorbeeld omdat er kinderen kwamen. Andersom krijgen sommige mensen met de jaren meer heimwee en wordt de drang om terug te gaan groter. Het omslagpunt van blijven naar vertrekken, of andersom, blijkt voor velen niet zo makkelijk vast te pinnen.

Verder is het waardevol om langlopend onderzoek te doen naar hoe blijf- en vertrekintenties van mensen zich ontwikkelen en welke rol verschillende factoren (in het bestemmings- en herkomstland én daarbuiten) hierin spelen. Het langlopende onderzoeksprogramma ‘Oekraïense vluchtelingen in Nederland’ onderstreept bijvoorbeeld dat nog weinig bekend is over de tevredenheid met het leven, wonen, en werken in Nederland onder de Oekraïners die hier verblijven

Hoe Oekraïners zich verbonden voelen met de Nederlandse samenleving is nog onontgonnen terrein, aldus onderzoekers van voornoemd programma, terwijl ook over de Nederlandse taalbeheersing, de financiële situatie, de sociale netwerken, en de ervaren discriminatie van mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht, weinig betrouwbare informatie beschikbaar is. Vergelijkend onderzoek naar de particuliere opvang en de gemeentelijke opvang moet bijvoorbeeld nog worden gedaan. Het zou interessant zijn om te monitoren hoeveel mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht in Nederland blijven of vertrekken en wie dat zijn. Mogelijk valt zo longitudinaal inzicht op te bouwen in hoe het hen vergaat en welke factoren hebben bijgedragen aan hun welbevinden in Nederland en aan hun overwegingen om er te blijven of te vertrekken

Geef een reactie